Opzij opzij opzij – maak plaats, maak plaats, maak plaats – we hebben ongelooflijke haast. Dit liedje van Herman Van Veen uit 1979… Je moet het maar één keer horen om er een hele dag mee in je hoofd te zitten.

Lang voor het woord onthaasten bestond, spiegelde de Nederlan- der het opgejaagde gedrag dat velen onder ons vertonen. Toch is op de eigen pauzeknop duwen niet zo evident als het lijkt.

Noodzakelijk is het echter wel, om onze bedrijven te bevrijden van de eeuwige frustraties en ergernis waaronder ze gebukt gaan. We schuiven aan bij coach Marleen Boen, Managing Director bij Training & Coaching Square.

Frustratie en gezeur

‘Als er één iets vaststaat, dan is het wel dat onze bedrijven overlopen van wat wij een global and corporate frustration noemen’, begint Boen haar verhaal. ‘Dat zijn de algemene frustraties, op persoonlijk en bedrijfsniveau – en ze swingen de pan uit. Overal waar mensen samenwerken in organisaties stellen we veel frustratie, gezeur, schuldverwijten en gebrek aan flexibiliteit vast. Mix dat met een drang naar nooit genoeg en altijd druk-druk-druk en je krijgt een cocktail waar niemand gelukkig van wordt. Wanneer we dat dan spiegelen, krijgen we vaak het reactieve, bijna moedeloze deksel op de neus… Schouderopha- lend. ‘Wat moet ik dan doen?!?’ Alsof we allemaal puppets on a string zijn die niets zelf in de pap te brokken hebben. Medewer- kers geven meer en meer blijk van enkel nog over-leven in plaats van ook werkelijk stromend-leven in onze bedrijven.’

Kwaliteit van je aanwezigheid primeert

‘Het typerende is ook: zelfs de oplossing moet vlug-vlug en kant-en- klaar ter beschikking zijn. We zijn er nog maar en men wil al direct de resultaten kunnen afvinken. Maar zo werkt het niet natuurlijk’, lacht Boen. ‘Eigenlijk is het wel simpel. Alle bedrijven maken of creëren iets wat een antwoord geeft op een bepaalde vraag of behoefte. Om dat vlot te kunnen doen, is een soort van corporate awareness nodig, op bedrijfsniveau én op individueel niveau. Dat betekent dat zowel op niveau van je bedrijf (structuur, cultuur, …) er voldoende zelfbewustzijn is, maar ook op individueel niveau dat de medewerkers voldoende met zichzelf en hun zijn bezig zijn. En dat evolueert uiteraard niet van vandaag op morgen. Daar zijn doorgedreven opleidingen en veel praktijk voor nodig. Een general manager die zich niet bewust is van het effect van zijn aanwezigheid, zal op een andere manier met dingen bezig zijn dan wanneer hij of zij wel zelfbewust is. En daarmee heb ik niet gezegd dat meer zichtbaarheid betekent dat je meer moet doen, integendeel. Het gaat om de kwaliteit van je aanwezigheid, veel meer dan de kwantiteit’, stelt Boen.

Maar wat houdt dat dan precies in? ‘In veel bedrijven zie je een soort fysieke aanwezigheid, zonder dat men er mentaal ook aanwezig is. De beste voorbeelden vind ik altijd overlegmomenten waarbij iedereen zich verstopt achter een muur van laptops en gewoon rustig zijn mails of andere zaken zit te doen, terwijl een collega uitleg geeft waar amper naar geluisterd wordt. Het getuigt van een groot gebrek aan respect voor elkaar en bovendien een overschatting van hoe belangrijk je zelf wel bent (want die mails: moeten die per se op dat moment verstuurd worden?). Een zwaar overbetaalde aanwezig- heidspolitiek’, stelt Boen. ‘De gouden kooien zijn heus niet enkel weggelegd voor vastbenoemde functies. Heel veel managers zitten echter niet alleen daarin gevangen maar ook in de verwachtingen die anderen ten opzichte van hen hebben. De buitenwereld denkt dat ze veel in beweging zetten, terwijl ze intern moeten vaststellen dat ze vastlopen op intermenselijke blokkades. De hakken gaan in het zand, en nog geen klein beetje. De vraag is alleen: wat doe je daarmee? Ga je daar tegenin of zag je hoe collega’s het deksel op de neus kregen en doe je vervolgens zelf gewoon je tijd uit?’

Shit komt nooit alleen

Het effect van zo’n aanwezigheidspolitiek op de hele organisatie is enorm verlammend. ‘Shit always runs down’, vervolgt Boen haar verhaal. ‘Wanneer dit getolereerd wordt door en voor de top, kun je er zeker van zijn dat ook de andere niveaus van de organisatie zich hieraan overgeven. De truc is echter om mensen uit te dagen om aan hun eigen aanwezigheid, focus en bewustzijn te werken. Ik ben er oprecht van overtuigd dat je als organisatie je werknemers daar best op uitdaagt, zodat ze op dat zijnsniveau groeien.’

Hoe gaat dat dan in zijn werk? ‘Bij Training & Coaching Square doen we dat via onze ROOT ® en GROW ® opleiding, waar we niet zomaar aan coachingskwaliteiten werken, maar vooral ook aan bewustwordingskwaliteiten. Zo leer je als mens evolueren van een telling modus (ik zeg dat je moet) naar een questioning modus (wat denk je zelf?). Je doorbreekt er in één slag de competitie en eeuwige vergelijkingsdrang mee. Want als je je meer bewust bent van waar je goed én minder goed in bent, leer je automatisch aanvaarden dat je niet overal de prima donna in kan zijn. Het tempert de individuele bewijsdrang, die mee aan de basis ligt voor heel wat frustraties en intermenselijke spannin- gen’, vindt Boen. ‘Je kan immers niet blijven naar boven kijken en verkondigen dat alles wat foutloopt aan het bedrijf ligt, er is altijd een gedeelde verantwoordelijkheid met het individu. Stilstaan bij wat en wie je zelf wil zijn, wil ook zeggen dat je loslaat om steeds anderen gemakkelijkheidshalve de schuld te geven als je je tekortgedaan voelt, maar dat bij jezelf aanpakt.’

De mens maakt het verschil

‘Het antwoord dat wij vanuit mijn organisatie geven, focust dan op die awareness. Dat doen we zowel in de begeleiding als in de opleidingen. We geven opleiding op het zijnsniveau. We zijn immers human beings, geen human doings. En uiteraard is het effectief doen en realiseren daarmee niet van de baan geschoven, alleen focusten bedrijven in het verleden zodanig veel op dat doen, dat het zijnsniveau helemaal op de achtergrond is verdwenen. De globale prestaties verbeteren, via een betere werksfeer en minder bewijsdrang, lukt nochtans het beste als mensen niet enkel de pure to do-lijsten gebruiken, maar voortaan ook inzetten op hun to be-lijst. Zeker in de VUCA-wereld (Volatile, Uncertain, Complex, Ambiguous) zullen we het verschil maken met zijnskwaliteiten ten opzichte van de opkomende robotisatie. Onze menselijke kwaliteiten van mededo- gen, verbinding… zullen ons onderscheiden in de toekomst. Het is dus niet langer de vraag of je ze zal inzetten, maar hoe goed je erin zal zijn.’