Ken je dat moment waarop een collectieve zaag- en klaagsessie zich inzet op je werk? Meestal begint iemand af te geven op een situatie die ‘echt niet door de beugel kan’, gevolgd door veel bevestiging, geknik en gezucht. Daarna doet iemand er een schepje bovenop met een tweede situatie die ‘er écht over is’…

‘Klagen is universeel. Iemand begint eraan en voor je het weet ben je met zijn allen gezellig de verzuring een nieuwe boost aan het geven’, vertelt Marleen Boen, Managing Director van Training & Coaching Square. ‘De aderlating aan energie is op dat moment verzekerd. Eigenlijk ligt onze drang naar routine en voorspelbaarheid aan de basis van dit vreemde gedrag. Het klinkt misschien raar, maar mensen hebben een aangeboren aversie van veranderingen, de een al wat meer dan de ander. Het maakt dat wij als mens liever de dingen zijn beloop laten dan er iets aan te doen. We blijven vastzitten in werk dat we kennen, bij een baas die ons niet aanstaat, collega’s die ons ergeren en een inhoud die we saai vinden. Liever dan te springen in een situatie die we niet kennen en zelf op zoek te gaan naar oplossingen. Uiteraard is een zekere mate van voorspelbaarheid goed. Ons leven zou één en al chaos zijn moesten we elke dag opnieuw alles moeten heruitvinden en bedenken’, lacht ze. ‘Maar die nood aan voorspelbaarheid maakt dat we vaak veel te lang vastroesten. We hebben immers niet de gewoonte… om de gewoonte los te laten. Zelfs onze fiets- en autoroutes zijn altijd dezelfde. Want wie daagt zichzelf nu uit om elke dag, of zelfs één keer per week een andere route te nemen?’

Blijven veranderen is blijven leven

Maar hoe doe je daar nu iets aan? Want onze organisaties hebben nood aan evolutie, anders zijn ze ten dode opgeschreven. ‘Om organisaties te veranderen, zul je uiteraard mensen in beweging moeten laten komen’, vertelt Boen. ‘Essentieel is dat mensen doorhebben dat het geen optie is om niet te veranderen. Als je niet meer verandert, ben je gewoon niet meer in leven en dat lijkt me niet zo’n fijn alternatief’, lacht ze. Bovendien zijn het heus niet alleen de schokkende dingen in ons leven die ons de daver op het lijf jagen. ‘Een verandering in de samenstelling van je team. Een nieuwe leidingge-vende. De CEO die andere accenten wil leggen: het is voldoende om onrust te creëren op de werkvloer. Dat zindert na, tot er een nieuw evenwicht komt en alles weer zijn gewone gang kan gaan.’ 

‘Het komt erop neer te aanvaarden dat de wereld heus niet zal stoppen met draaien omdat jij dat vraagt. De VUCA-wereld (Volatile, Uncertain, Complex, Ambiguous, red.) is immers altijd in beweging. En het ziet er niet naar uit dat daar een einde aan komt. Robots dringen ons leven binnen, onze loopbanen evolueren, generaties hebben andere noden op de werkvloer, nieuwe spelers komen de markt verstoren en leiderschapsstijlen evolueren (en conflicteren).’ 

Maar hoe kun je nu die oude gewoontes doorbreken? ‘Alleszins niet door te blijven doen wat je altijd al deed’, lacht Boen. ‘Je bewust worden is de eerste stap. Praat er over binnen je team. Vergader eens op een andere manier. Neem een nieuwe format, ga in dialoog. En… durf elkaar betrappen op vaste uitspraken zoals “we hebben dat altijd zo gedaan” of “we zijn het nu gewoon zo” (dus laat me met rust). Zij smoren elk nieuw initiatief in de kiem. Een tweede manier om in beweging te komen, is leidinggevenden laten ophouden met alle oplossingen voor te kauwen, en mensen uit te dagen zelf terug na te denken. Als iemand bij je komt met een probleem, en jij zoekt als leidinggevende steeds de oplossing, cultiveer je aangeleerde hulpeloosheid. Laat voor elk probleem je mensen zelf komen met minstens één, liefst twee of drie mogelijke oplossingen. Dat zal zorgen dat iedereen begint mee te denken. Zo maak je hen niet langer aanbrengers van een probleem, maar bedenkers van oplossingen. Een nieuwe mindset ziet het licht’, aldus Boen.

Volhouden is de boodschap

Maar eigenlijk is de grootste hindernis naar verandering dat je echt moet doorzetten en discipline aankweken. ‘Je bent je maar best bewust van het feit dat veranderen een verhaal van lange adem is. Volgens onderzoek van Philippa Lally duurt het gemiddeld 66 dagen voor we ons nieuw gedrag eigen hebben gemaakt en het ook automatisch vertonen. Als je binnen je team anders wil gaan nadenken en komaf wil maken met de aangeleerde hulpeloosheid, is volhouden essentieel.’

‘Jeroen Busscher, auteur van het boek Aanstekelijk veranderen, leerde mij dat we ervoor kunnen zorgen dat gewenst gedrag aanstekelijk werkt en zich zo als een virus in de organisatie kan verspreiden. We spreken dan van een sociale infectie. Die ontstaat als je de kans krijgt om te leren van collega’s, in plaats van externen. Het houdt in dat je gaat nadenken over welk gedrag van een collega jou inspireert, en hoe dit jou kan helpen om een gewoonte te veranderen’, zegt Boen. ‘Het lijkt mij een interessante benadering om dat leren van elkaar te gaan stimuleren. Nu ja, veranderen heeft natuurlijk enkel zin als jij weet waar je naartoe wil. Een GPS kan je wel van punt A naar B brengen en de route berekenen, maar dat werkt natuurlijk niet zonder dat je een bestemming ingeeft. Zonder doel is… eigenlijk alles oké (of het doet er niet toe).’  

Op koers blijven

‘De kunst van volhouden zit vooral in… weten wat je koers is’, haalt Boen aan. ‘Het uitspreken van jouw gewenste richting, als groep, als team, als organisatie, kan gelden als een soort intentieverklaring. Het maakt de droom concreter. Het benoemen ervan heeft het grote voordeel dat mensen het weten, elkaar kunnen steunen en vooral: dat de verandering een gezicht krijgt. En wijk je dan eens af van die koers, wees ook dan mild voor jezelf en je team. Mensen zijn niet onfeilbaar. Eén afwijking doet de koers niet fundamenteel van richting veranderen. Even slikken en weer doorgaan. Iedereen maakt fouten. Een kleine hindernis betekent niet dat ons doel onbereikbaar wordt. We mogen alleen niet de fout maken er niet uit te leren. Dus blijf meezoeken naar oplossingen, daag jezelf en je organisatie daartoe uit en je zal zien dat jullie collectief meer ruggengraat krijgen’, besluit ze.Wil je zelf graag meer leren over hoe je veranderingen in jouw organisatie vorm kan geven en de macht der gewoonte onderuit kan halen? Leer er meer over in één van onze opleidingen https://www.trainingcoachingsquare.be/ of onze keynotes of management mentoring via marleen@coachingsquare.be

Verschenen in MT-magazine op datum van 11/2018